Loforðin tíu. Fyrir heimilin og fjölskyldurnar.

Hér eru loforðin tíu. Þau fjalla um það sem er mest aðkallandi að næsta ríkisstjórn lofi að verði fyrstu verk sín fyrir heimili og fjölskyldur landsins. 

1. Gera þarf sem fyrst, allt sem hægt er til að finna út og fá skorið úr um þau álitamál sem eftir eru varðandi gengislánin, þar með talið hvernig á að meðhöndla þá sem var gert ókleift að standa við skuldbindingar sínar vegna þess að lánveitandinn sendi út allt of háa og ólöglega greiðsluseðla sem voru byggðir á ólöglegum lánaskilmálum þeirra. Minni á flýtimeðferð sem gert er ráð fyrir að hægt sé að sækja um samkvæmt nýjum lögum og að þessi mál fái þá flýtimeðferð í gegnum dómstigin.

2. Gera þarf sem fyrst, allt sem hægt er til að fá dóma um það hvort verðtryggingin, eins og hún hefur verið framkvæmd á neytendalánum hingað til, og með tilliti til neytendalaga og MIFID reglna í verðtryggðum lánasamningum, sé ólögleg. Minni á flýtimeðferð sem gert er ráð fyrir að hægt sé að sækja um samkvæmt nýjum lögum og að þessi mál fái þá flýtimeðferð í gegnum dómstigin m.a. út frá þeim forsendum sem koma fram í kærum sem liggja nú þegar fyrir héraðsdómsstigi frá Hagsmunasamtökum heimilanna og Verkalýðsfélagi Akraness. Í stað þess að tefja málin ætti ríkisvaldið að flýta fyrir málum þessum í gegnum dómskerfin. Sjá muninn á gengis og verðtryggðum lántakendum í upphafi. http://villibj.blog.is/blog/villibj/entry/1223574/ 

3. Stöðva skal aðfarargerðir, gjaldþrot, nauðungarsölur og sölur á veðhafafundum á grundvelli svokallaðra erlendra eða gengisbundinna lána á meðan beðið er endanlegra dóma um lögmæti allra forma lánasamninga þeirra sem eru þar á bak við. Á meðan beðið er endanlegrar niðurstöðu hafi lántakendur leyfi til að greiða sömu upphæð og þeir greiddu í upphafi lánstímans, fyrir stökkbreytinguna, af láninu. 

4. Stöðva skal aðfarargerðir, gjaldþrot, nauðungarsölur og sölur á veðhafafundum á grundvelli verðtryggðra neytendalána á meðan beðið er dóma um lögmæti verðtryggðra neytendalánasamninga.

5. Finna þarf út raunframfærslukostnað íslenskra fjölskyldna,  þ.e. hvað það kostar að lifa hófsömu, mannsæmandi lífi á Íslandi eins og gert er á hinum norðurlöndunum. Raunframfærslukostnaður og lágmarks framfærsluviðmið unnin út frá þeim hafa um margra ára skeið verið opinber á öðrum Norðurlöndum, svo sem Danmörku, Svíþjóð og Noregi og eru grunnlaun og annar framfærslukostnaður miðaður við það þannig að þeir sem eru með lægstu launin og lifa á bótum, t.d. elli og örorkulífeyrisþegar,  geta lifað mannsæmandi lífi í þessum löndum sem er ekki hægt hér á landi. Sjá nánar t.d. hér: http://villibj.blog.is/blog/villibj/entry/1192901/

6. Afnema skal verðtryggingu á neytendalánum til framtíðar á Íslandi og á meðan verið er að ná jafnvægi á neytendalánamarkaðinum þá verður að setja þak á vexti neytendalána. Bendi hér á einfalda útskýringu mína á því hvaða áhrif það hefur að afnema verðtrygginguna: Með því að berjast við afleiðingar vandans, þ.e. verðtryggingu neytendalána, erum við í raun að berjast við orsök hans, þ.e. verðbólguna. Verðtryggingin er í raun birtingarmynd almennings á óstjórn í peningamálum ríkistjórna á hverjum tíma, þ.m.t. að leyfa bönkunum óhefta peningaprentun. Þegar við höfum náð því að afnema verðtryggingu neytendalána þá hafa  ráðandi öfl á peningamarkaði loksins sama markmið og við hin, að halda verðbólgunni í skefjun eins og í öllum siðmenntuðum löndum sem við miðum okkur almennt við.

7. Endurskipuleggja þarf embætti Umboðsmanns skuldara á þann veg að hann fari að vinna fyrir skuldara og með hagsmuni þeirra að markmiði. Í dag er UMS ekki að vinna að hagsmunum lántaka, því miður má segja að hann hafi unnið nær eingöngu með hagsmuni lánveitenda að leiðarljósi. Meðal annars hefur UMS ekki verið að vinna eftir reglugerð sem hann skal vinna eftir skv. 34. grein laga um greiðsluaðlögun sem kemur fram í því að starfsmenn UMS hafa verið að vinna á huglægu mati hvers starfsmanns í málum hvers og eins að sínum umbjóðendum. Að UMS skuli enn þann dag í dag vera að henda fjölskyldum út af heimilum sínum sem eru með ólögleg gengisbundin lán og þá einnig út úr greiðsluaðlögun og greiðsluskjóli er ólíðandi miðað við það sem vitað er um ólögmæti þessara lána. Sjá: http://www.althingi.is/lagas/141a/2010101.html       

8. Alþingi þarf strax að semja og samþykkja frumvarp um heildarrannsókn á fjárhagsstöðu heimilanna sem gerir það kleift að samkeyra allar upplýsingar frá lánastofnunum, ríkisstofnunum og öðrum um skuldamál og stöðu heimilanna en frumvarp um þetta var lagt fram á seinasta þingi sem nota má sem grunn ef menn velja svo.  Þegar það er komið í gegn er fyrst hægt að skoða skuldavanda heimilanna í samhengi og koma með góða greiningu sem gefur aftur kost á því að bregðast rétt við vandanum og koma okkur út úr þessari stöðnum sem við erum í og sem er að stoppa þjóðfélagið ef ekkert verður að gert. Að því sé ennþá haldið fram að vanskil séu einungis um 11 % er eitt dæmið um hvernig verið er að fela raunverulega stöðu fólks, þarna inni eru eingöngu þeir sem eru með allt að 90 daga vanskil, þegar þeir eru komnir yfir 90 dagana þá eru þeir ekki taldir í vanskilum, þeir eru taldir í innheimtu, þeir sem eru hjá UMS eru ekki taldir í vanskilum, þeir sem eru orðnir gjaldþrota eru ekki taldir í vanskilum og svo framvegis. Sá í skýrslu sem var lögð fram í Velferðavaktinni sem ég sit í fyrir Hagsmunasamtök heimilanna að 2011 voru bara 32 % lána Íbúðalánasjóðs að greiðast samkvæmt upprunalegum lánaskilmálum, sem þýðir að 68 % lána ÍLS eru EKKI að greiðast eins og samið var um í upphafi. Sjá: http://villibj.blog.is/blog/villibj/entry/1256612/ 

9. Stuðla skal að því að boðið sé upp á óverðtryggt húsnæðislánakerfi sambærilegt og á hinum Norðurlöndunum og einnig þarf að styðja við uppbyggingu sterks leigumarkaðar eins og tíðkast í þeim löndum sem best standa í þeim málum þannig að almenningur hafi góðan og öruggan valkost á milli þess að eiga eða leigja heimili sitt á öruggum kjörum á hvorn veginn sem það velur að haga húsnæðismálum sínum. 

10. Þú skalt ekki stela, segir eitt af boðorðunum 10. Það er ekkert annað en þjófnaður þegar búið er að taka æru folks, heimili og eign fjölskyldunnar á grunni ólöglegra lána. Stuðlað verði að og flýtt fyrir lagabreytingum handa þeim sem gerðir hafa verið gjaldþrota, fengið á sig árangurslaust fjárnám, eign þeirra seld nauðungarsölu eða á veðhafafundi á grundvelli ólöglegra lána og ólöglegum útreikningum þeirra þannig að þessir aðilar geti fengið nafn sitt og æru aftur og einnig heimili sín og fjölskyldu sinnar til baka frá lánastofnunum í þeim tilfellum sem það er mögulegt. Sjá í þessu sambandi 115. mál, lagafrumvarp á 141. löggjafarþingi 2012—2013, Nauðungarsala o.fl. (ógilding, endurupptaka). Sjá einnig:

http://www.althingi.is/dba-bin/ferill.pl?ltg=141&mnr=115 http://www.althingi.is/pdf/erindi/?lthing=141&dbnr=1948 

http://villibj.blog.is/blog/villibj/entry/1249575/ 

Hér hef ég farið yfir það helsta sem ný ríkisstjórn þarf strax í byrjun að ráðast í fyrir fjölskyldur og heimilin í landinu að mínu mati og fór ég viljandi ekkert út í snjóhengjuna, gjaldmiðilinn eða vogunarsjóðina, einnig er sneitt fram hjá jafn sjálfsögðum hlutum eins og leiðréttingu lægstu launa og bóta til elli- og örorkulífeyrisþega svo fátt eitt sé nefnt  og annað sem sjálfsagt er að verði tekið á strax.

Vilhjálmur Bjarnason Ekki fjárfestir.

Stjórnarmaður í Hagsmunasamtökum heimilanna.